یکى از عوارض بحران خلیج و جنگ آمریکا و متحدینش با عراق، تحرک ناسیونالیسم کرد بود. تحرکى که بازتاب خود را در حزب کمونیست ایران نیز نشان داد و ضربه نهائى به سیر واگرائى جریانات اجتماعى و سنت های سیاسى دخیل در این حزب را وارد ساخت و مقدمه جدائى بخش اعظم اعضاء و کادرهای حزب کمونیست ایران از این حزب گردید.
آنچه در این مجموعه میخوانید اسناد علنى و همچنین داخلى مربوط به موضعگیری ها و مباحثاتى است که در این باره و بویژه در مورد رویدادهای بعدی در کردستان عراق، درحزب کمونیست ایران جریان داشته است. انتشار این اسناد بدلایل متعددی مفید و ضروری است:
١ - این مباحثات و موضعگیری ها، میتواند تصویر روشنتری از متد برخورد جریان کمونیسم کارگری به تحولات سیاسى و اجتماعى بدست دهد و بعبارت دیگر بعنوان یک بررسى موردی (بحران خلیج و تحولات سیاسى عراق) به تشریح روشن تر این دیدگاهها کمک کند.
٢ - تصویر اختلافات درونى حزب کمونیست بدون این اسناد گویا نخواهد بود. متاسفانه امروز سخنگویان حزب کمونیست ایران در مورد جدایى ها به فرمول قدیمى و نخ نمای احزاب سنتى و بویژه چپ خرده بورژوایى در چنین مواردی پناه برده اند. "توطئه" و "هزیمت" از عرصه مبارزه. این "توضیحات"، هرچند کودکانه اند، بر بازار فعلا موجودی اتکاء دارند که در آن کمونیسم و کمونیستها با چنین تصاویری تخطئه میشوند. باین دلیل انتشار این اسناد همچنین تلاشى است برای نشان دادن پایه های جدی اختلافات درونى حزب کمونیست ایران و درجه جدیت و سیاسى بودن این اختلافات و طرفهای درگیر در آن.
٣ - اختلافاتى که در این دوره در حزب کمونیست ایران شکل گرفت با تجدید نظرهای جدی در مبانى اعتقادی و سیاسى حزب کمونیست ایران همراه بود. تحلیل ها و نگرشهای علنا ناسیونالیستى و پوپولیستى در درون حزبى که رسما در نقد این سنتها شکل گرفته بود سربلند میکند. کتاب حاضر به درک پایه مادی این تجدید نظرها کمک میکند و همچنین بعنوان یک نمونه تاریخى زنده از تحول یک حزب کمونیستى به درک مارکسیستى تر تحولات دیگر در تاریخ احزاب کمونیستى یاری میرساند.
مروری بر این مباحثات و بویژه اسنادی نظیر صورت جلسه بحث کمیته مرکزی کومه له درخارج (سند پانزدهم) و نوشته "تخطئه انقلاب..." (سند هفدهم) نشان میدهد که تجدید نظر در تزهای ضد پوپولیستى ای که مبنای تشکیل حزب کمونیست ایران بوده اند و تبدیل شدن مقوله ای نظیر "انقلاب مردم" به قطب نمای حرکت سیاسى، و نوع رابطه با اتحادیه میهنى به "شاخص شرافت سیاسى"(!)، در چنین حزبى صرفا بر پایه سنت، آرمان و افق ناسیونالیسم کرد مقدور شده اند و نه عدم خلوص ایدئولوژیک و یا سوء نیت این و آن. این اسناد عکسى گویا از این پروسه تجدید نظر در "توافقات" و دلایل آنرا در مقابل خواننده قرار میدهد.
گرچه بخشى از این نوشته ها قبلا انتشار علنى یافته اند، اما محدودیت هائى که بدلیل رابطه حزب کمونیست ایران با دولت عراق و همچنین نیروهای اپوزیسیون کرد وجود داشتند بناچار بر بخشى از مهمترین و گویاترین این اسناد مهر داخلى زدند. امروز اما این محدودیتها از میان رفته اند. اولا، مدتى طولانى از این رویدادها میگذرد و این اسناد بیشتر رنگ تاریخ گذشته را بخود گرفته اند. ثانیا، اکثر قریب به اتفاق این اسناد در متن مبارزات سیاسى در عراق عملا به اشکال مختلف از محدوده داخلى فراتر رفته در سطح وسیعى در عراق خوانده شده اند. نه فقط تشکلهای کمونیستى در عراق که این اسناد را مستقیما از ما دریافت کردند، بلکه احزاب اپوزیسیون ملى در کردستان عراق و حتى خود دولت عراق به این اسناد دسترسى پیدا کرده اند و مقامات مختلف این جریانات در سخنرانى ها و بحثها به این اسناد استناد کرده اند.
لذا تشخیص ما این است که انتشار علنى این اسناد متضمن هیچ خطری برای کسى نیست و "داخلى" ماندنشان تنها کسانى را که لازم است از آنها مطلع بمانند در تاریکى نگاه میدارد و تحریف یک دوره مهم در تاریخ کمونیسم در منطقه را توسط کسانى که نفعى دراین تاریخ ندارند تسهیل میکند.
بعلاوه باید اضافه کرد که بخش مهمى از این اسناد یعنى رساله "فقط دوگام به پس..." نوشته منصور حکمت از جانب حزب کمونیست حتى انتشار داخلى وسیع نیز نیافته است. این نوشته چند روز قبل از پلنوم بیست و یکم کمیته مرکزی در حزب تکثیر و به تعداد محدودی توزیع شد و در پلنوم بیست و یکم هنگام جدایى برای پخش وسیع در اختیار اعضای باقیمانده کمیته مرکزی قرار گرفت. بعدها توسط مسئولین حزب کمونیست اطلاع یافتیم که این جزوه بعنوان "نوشته یک گروه خارجى" به آرشیو حزب سپرده شده است.
در مورد اسناد مندرج در این مجموعه توضیحاتى ضروری است.
١ - برخى از این اسناد قبلا بصورت علنى در شکل کامل خود انتشار یافته اند. که تاریخ و محل انتشار آنها در بالای سند و همچنین در فهرست ذکر گردیده است.
٢ - بندهائى از "قطعنامه فراکسیون کمونیسم کارگری در مورد موقعیت و وظایف ما در قبال جنگ احتمالى در خاورمیانه" (سند دوم)، قبلا انتشار علنى یافته اند و بخش هائى تنها برای مطالعه اعضا در اختیار آنان قرار گرفته است.
٣ - مقاله "کردهای عراق، قربانیان چه کسى؟" نوشته کورش مدرسى، ترجمه نوشته ایست که بصورت یک جزوه بزبان انگلیسى در آمریکا انتشار یافته است. این نوشته بعدا توسط حزب مارکسیست لنینیست آمریکا MLP در نشریه مرکزیشان بهمراه نقدی بر آن بچاپ رسید. ترجمه این نقد در کومه‌له انتشار یافت بدون اینکه خود مقاله ترجمه و منتشر گردد.
٤ - نوشته های زیر صرفا بصورت داخلى منتشر گردیده اند:
١ - جنگ خاورمیانه، وضعیت و وظایف ما در اردوگاههای کومه له در خاک عراق (سند سوم). این سند متن پیاده شده نوار صحبت منصور حکمت، دبیر کمیته مرکزی وقت حزب، خطاب به تشکیلات کردستان حزب است.
٢ - قطعنامه های پیشنهادی به دفتر سیاسى (سند دهم) متن دو قطعنامه پیشنهادی عبدالله مهتدی، مسئول امور کومه‌له در خارج کشور، به دفتر سیاسى حزب در مورد رویدادهای کردستان عراق است. این قطعنامه‌ها در سایر نوشته ها تحت عنوان قطعنامه اول و قطعنامه دوم مورد اشاره قرار میگیرند. قطعنامه اول در جلسه‌ای از دفتر سیاسى با حضور عبدالله مهتدی، حمید تقوائى و ناصر جاوید مورد بحث قرار گرفت. قطعنامه دوم بعد از این جلسه توسط عبدالله مهتدی تنظیم شده و در جلسه ای از اعضای کمیته مرکزی کومه له و دفتر نمایندگى کومه له در خارج مورد بحث و توافق ضمنى قرار گرفته است.
٣ - "ناسیونالیسم و رویدادهای کردستان عراق" (سند سیزدهم)، نوشته ای از منصور حکمت است که در نقد قطعنامه ها و نوشته های عبدالله مهتدی نوشته شده. این نوشته ابتدا در اختیار تعداد معدودی از کادرهای حزب قرار گرفت و بعدا در احتیار کل اعضا قرار داده شد.
٤ - "از میان پیام ها" (سند چهاردهم)، تعدادی از پیامهای دفترسیاسى حزب به ابراهیم علیزاده و رحمان حسین زاده، اعضای کمیته رهبری کومه‌له که در اردوگاههای کومه‌له بودند، داده شده. این پیامها رمز نبوده اند و بصورت "کشف" مخابره شده اند.
٥ - "بحران خلیج و رویدادهای کردستان عراق"(سند پانزدهم)، متن پیاده شده نوار مباحثات جلسه اعضای کمیته مرکزی کومه‌له در خارج کشور و همچنین دفتر نمایندگى کومه‌له در خارج و با حضور عبدالله مهتدی است که برای بحث پیرامون نوشته منصور حکمت در نقد مواضع عبدالله مهتدی تشکیل شده است. همانطور که بالاتر اشاره شده، این جلسه قبلا در مورد قطعنامه دوم پیشنهادی عبدالله مهتدی توافق عمومى داشته است. در اسناد دیگر به این جلسه و مباحثات آن بعضا استناد میشود.
٦ - سایر نوشته ها، اسناد شانزدهم تا بیست و سوم، همگى اسناد داخلى ای هستند که در رفت و برگشتهای مختلف بحث توسط افراد مختلف نوشته شده اند.
چند علامت اختصاری که در اسناد فوق مورد استفاده قرار گرفته اند:
- د. س. مخففى است که در اسناد داخلى بجای کلمات دفتر سیاسى مورد استفاده قرارگرفته است.
- ک.ر. منظور کمیته رهبری کومه‌له است که برای اداره تشکیلات در فاصله دو نشست کمیته مرکزی کومه‌له انتخاب میگردید.
- ج. ا. مخفف جمهوری اسلامى است.
- ی. ن. ک. بجای "یه‌کیه‌تى نیشتمانى کوردوستان" یعنى "اتحادیه میهنى کردستان" مورد استفاده قرار گرفته شده.
- "قیاده موقت" و "حزب دمکرات کردستان عراق" هر دو نامهائى هستند که برای جریان مسعود بارزانى مورد استفاده قرار گرفته شده اند.
- "حکا" مخفف حزب کمونیست ایران است.
ناشر
مه ١٩٩٣